Khiva – zabytkowa perła Uzbekistanu

Turkus, błękit i kolor pustynnego piasku. Minarety, kopuły i mozaiki ułożone z ręcznie malowanych kafelków. Oto Khiva. W tym momencie czujemy, że wróciliśmy na Jedwabny Szlak.

Khiva to obowiązkowy punkt niemal wszystkich wycieczek do Uzbekistanu. Świetnie zachowane stare miasto, które otoczone masywnymi błotnymi murami, uniknęło wchłonięcia i przebudowania pod wpływem rozrastającej się nowej zabudowy.  Od kilkudziesięciu lat miasto ma dodatkową ochronę pod skrzydłami UNESCO, i funkcjonuje jako rodzaj muzeum pod gołym niebem.

Schowane za murami miasta, ścisłe centrum – Ichan Kala – aż roi się od starannie odnowionych zabytków pamiętających często dziesiąty wiek. Pierwsza rzuca się w oczy gigantyczna błękitna beczka – wieża. W założeniach miał to być minaret, z którego Khan mógłby doglądać żon w swoim haremie. W realizacji ambitnych planów przeszkodziła mu jednak śmierć, budowli nie udało się także ukończyć jego następcy (choć gdyby się to udało, byłaby to w tamtych czasach najwyższa budowla na świecie). UNESCO zrobiło tutaj dobrą robotę, pilnując poprawnej renowacji zabytków. Najwyraźniej nie dopilnowało jednak takich szczegółów, jak iluminacja – kuriozalne kolorowe podświetlenie skutecznie szpeci miasto w nocy. Razi również tandetna betonowa kostka (ale przynajmniej dobrze się jeździ po niej na rowerze).

Niestety, całe miejsce sprawia – zwłaszcza poza kwietniowo-majowym sezonem – bardzo smętne wrażenie. Część budynków-muzeów jest zamknięta – dobrze się stało, że nie zapłaciliśmy po 12 dolców na głowę za pakiet wejściówek. Na pojedynczych turystów w każdej uliczce polują niezliczeni sprzedawcy pamiątek. Tylko w odtworzonych przy wsparciu UNESCO warsztatach produkujących jedwabne dywany i meble nieustannie trwa praca. Poza tym nie dzieje się tutaj dosłownie nic. No, prawie – akurat trafiliśmy na plan zdjęciowy filmu promocyjnego Khivy z wesołą ekipą aktorów, udających grę na tradycyjnych instrumentach.

Tak naprawdę stare miasto ożywa dopiero wieczorem, kiedy ustaje niemal piędziesięciostopniowy upał, a turyści odjeżdżają busami czy chowają się w swoich hotelach. Opanowują go wtedy spacerujące lokalne rodziny oraz zgraje miejscowych dzieciaków, bawiących się w chowanego, czy jeżdżących po jego zakamarkach na rowerach.

Jeśli chce się odnaleźć za dnia prawdziwe życie Khivy, należy wyjść poza mury zabytkowego miasta, wokół którego w ciągu stuleci powstała gęsta, niska zabudowa glinianych domeczków z labiryntem wąskich uliczek – historycznie Dichan Kala. To tutaj już w nieco mniej imponujących meczetach, schowani przed turystami, modlą się nieliczni praktykujący muzułmanie. Tutaj też, jak w każdym szanującym się uzbeckim miasteczku, kipi życiem wielki, głośny bazar – swoją drogą zlokalizowany dokładnie w miejscu, gdzie jeszcze kilkaset lat temu prężnie funkcjonował targ niewolników. Mieszkańcy mają tu już pełną swobodę w zagospodarowaniu historycznych budynków, i tak w jednej ze starych medres powstała dyskoteka. Popijając alkohol, imprezuje tutaj uzbecka młodzież.

W Khivie początkowo mieliśmy spędzić jeden dzień, ale skończyło się na trzech – udzieliła się nam spokojna, leniwa atmosfera tego miejsca, a ponadto trafiliśmy na sympatyczny guest house. Dziś znów wsiadamy na rowery – przed nami pustynia, oddzielająca nas od kolejnych miast Jedwabnego Szlaku – Bukhary i Samarkandy.